Το φιλέορτον είναι ευγένεια ην ευλαβώς
εκληρονομήσαμεν παρά των ευκλεών ημών προγόνων, μεθαρμόσαντες εις τας
χριστιανικάς εορτάς τας υπ’ εκείνων γενομένας διασκεδάσεις και ευωχίας όταν
ετέλουν τας εθνικάς των εορτάς και πανηγύρεις, με την διαφοράν ότι εκείνοι ήσαν
ευλαβέστεροι εις την ασέβειάν των ή ημείς προς την ημετέραν ευσέβειαν·
διότι το
τους πλείστους ημών ελαύνον εις τας πανηγύρεις δεν είναι η ευλάβεια προς την
εορτήν, αλλ’ η προς την διασκέδασιν κλίσις. Τώρα τι λέγει ο Θεός όταν ούτω
πομπεύωμεν τας αγίας ημέρας, θα το μάθωμεν όταν δεν θα ήναι πλέον καιρός να μας
ωφελήση η μάθησίς του.
Εν τούτοις ας μεταβώμεν εις Πεντέλην μετά του ομίλου των ευσεβεστάτων πανηγυριστών ίνα εορτάσωμεν δια παννυχίων χορών την εορτήν του αγίου Πνεύματος, και υπό τας εκεί γεραράς λεύκας, ως οι Δρυΐδαι των Κελτών και παρά τα διαυγή και ψυχρότατα νάματα των πηγών, ας ευφρανθώμεν εις ανάμνησιν της γενεθλίου ημέρας της εκκλησίας.
Έως δέκα της ώρας λεπτά ανατολικώς της Μονής Πεντέλης επί λόφου καταρρύτου και ουχί πολύ φαλακρού κείται παρεκκλήσιον επ’ ονόματι της Αγίας Τριάδος, όπου τελείται μυσταγωγία την δευτέραν, υφ’ ενός ή δύο της Μονής ιερέων. Χάριν της εορτής ταύτης, ή μάλλον εξ αφορμής της εορτής ταύτης συνέρχονται εις Πεντέλην εξ Αθηνών και των περιχώρων όσοι περισσότεροι δύνανται, οι πολλοί συν γυναιξί και τέκνοις και ίπποις και οναρίοις, εν άρμασι δε και φορείοις οι κλασικώτεροι των πανηγυριστών.
Το όρος, εις ου τα στέρνα κείται η μονή της Πεντέλης, ωνομάζετο υπό των αρχαίων Βριλησσός· επειδή δε περί την νυν μονήν που ήτο δήμος Πεντέλης και προϊόν αυτού αξιόλογον ήσαν τα μάρμαρα, εξενίκησε νεωτερικώτερον το όνομα του δήμου και ωνομάσθη από αυτού το όρος Πεντελικόν, κατά πρώτον παρά Παυσανία του ονόματος «Πεντελικόν όρος» απαντωμένου.
Ο Σουΐδας λέγει πόλιν την Πεντέλην «Πεντέληθεν από
Πεντέλης πόλεως» αλλά φαίνεται ότι είναι εκ των συνήθων παραδρομών των
γραμματικών και τούτο. Επειδή δε είμεθα ήδη εις Πεντέλην ας προσθέσωμεν χάριν
των αρχαιολογούντων και την εξής σημείωσιν, πρώτοι δίδοντες ούτω αφορμήν εις
την μελέτην του πράγματος.
Όταν ο φιλότιμος και φιλόπατρις Θησεύς μεταβαίνων εις Μαραθώνα ίνα απαλλάξη τους κατοίκους της τετραπόλεως (εν Μαραθώνι) του πολλάς ζημίας αυτοίς και πράγματα παρέχοντος μαραθωνίου ταύρου, υπεδέξατο καθ’ οδόν και εφιλοξένησεν αυτόν «κομιδή νέον» η γραύς Εκάλη, (εξ ης ωνομάσθη ο δήμος Εκάλη, ος ήτο της Λεοντίδος φυλής, αφού δε ησθάνετο αυτόν πρεσβυτικώς και τον εξένισε), ευχήθη εις τον Δία, υπέρ του Θησέως, αν επιστρέψη αβλαβής από του προτιθεμένου αγώνος να θυσιάση εις αυτόν.
Επειδή δε η φιλόξενος αύτη γραύς απέθανε προ της επανόδου του Θησέως, διέταξεν ούτος, εις αμοιβήν της φιλοξενίας, τους πέριξ δήμους να θύσωσι τω Διΐ, κατά την ευχήν αυτής. Έκτοτε δε έθυον ετησίως τω εν Εκάλη Διΐ εκαλήσια, τιμώντες και την γραύν και υποκοριστικώς και θωπευτικώς Εκαλίνην αυτήν λέγοντες, όπως και αύτη τον νεανίσκον Θησέα δια θωπειών εφιλοξένησε.
Μία των από
Αθηνών εις Μαραθώνα φερουσών τριών οδών, η βραχυτάτη, ήτο η δια του Πεντελικού
όρους διερχομένη, η οδός δε αύτη από Αθηνών φέρει εις Γοργητόν εκείθεν δε εις
Καλήσια και εκείθεν εις Μαραθώνα. Φαίνεται δε ότι ο Θησεύς δια της οδού ταύτης
μετέβη εις Μαραθώνα επί τον εκεί Ταύρον·
η δε ξενίσασα αυτόν γραύς καθ’ οδόν θα είχε την οικίαν της υψηλότερα της Μονής Πεντέλης. Επειδή δε ο δήμος ωνομάσθη Εκάλη, και η θυσία Εκαλήσαι, και επειδή και τώρα ακόμη λέγεται Καλήσια (τα Καλήπια) τόπος τις ως μίαν ώραν ανωτέρω προς ανατολάς της Μονής Πεντέλης επί της αγούσης εις Μαραθώνα οδού, όπου είναι και πολλά αρχαία ερείπια και ναός του Αγίου Νικολάου, δεν δύναται να μένη αμφιβολία ότι ο δήμος Εκάλη εκεί έκειτο, και ουχί πέραν του Μαραθώνος, όπου τοπογράφοι των Αθηνών θέτουσιν αυτόν.
Ότι δε από του ονόματος εορτής παλαιάς ή ιερού ονομάζονται σήμερον πολλοί των αρχαίων δήμων είναι γνωστόν εκ του Ηρακλείου, του Αμαρυσίου κ.τ.λ. κ.τ.λ.
Το Ηράκλειον ελέγετο πάλαι Ηφαιστειάδαι, επειδή δε ήτο εκεί που ναός του Ηρακλέους, ετηρήθη έως σήμερον το όνομα του τόπου από του ναού και του Ήρωος.
Το Αμαρίσιον ελέγετο Άθμονον, επειδή δε εκεί ήτο ιερόν Αρτέμιδος Αμαρυσίας,
ελησμονήθη το Άθμονον και ετηρήθη το όνομα της αγομένης εκεί εορτής των Αμαρυσίων. Ούτω και ενταύθα αντί Εκάλη, ετηρήθη το όνομα της θυσίας Εκαλήσια και δι’ αυτό η θέσις του δήμου εκείνου ονομάζεται Καλήσια. Ίσως δε ονομάζεται ούτω τώρα και από του αρχαίου τοπικού του δήμου αυτού, όπερ κατά Στέφανον Βυζάντιον ήτο Εκαλήσι, όθεν Καλήσι, Καλήσια.
Προσθετέον δε ότι σώζεται παράδοσις παρά τοις μοναχοίς της Μονής Πεντέλης,
ότι εκεί ήτο η κατοικία γραίας
τινός αγαθής γυναικός ονόματι Καλής (Εκάλη), εξ ου ωνομάσθη ο τόπος «το χωρίον
της Καλής» και των πέριξ χωρίων οι γέροντες το αυτό λέγουσιν.
Όθεν ημείς δεν δυνάμεθα να μη παραδεχθώμεν ότι εκεί έκειτο ο δήμος Εκάλη. Ο Ληκ θέτει την Εκάλην εις το νυν χωρίον Γραμματικό, όπερ είναι πέραν του Μαραθώνος, απέχον αυτού σχεδόν 1 1/2 ώραν, εν ω η Εκάλη ήτο προφανώς μεταξύ Αθηνών και Μαραθώνος.
Ο μακαρίτης Σουρμελής, λίαν ευφυής ων εις παροράματα, θέτει την Εκάλην εις το Καλέντζι, απέχον και τούτο έως μίαν ώραν προς βορράν του Μαραθώνος και ουχί επί της εξ Αθηνών εις αυτόν οδού κείμενον.
Άλλος μακαρίτης, ο σοφός Ροςς [sic] και ο μακαρίτης Ιάκωβος Ραγκαβής δεν προσδιώρισαν ουδόλως θέσιν της Εκάλης· ο δε γάλλος Hanriot υποθέτει δογματικώς ότι έκειτο όπου νυν το χωρίον Σταμάταις, χωρίς να φέρη ουδένα λόγον του ισχυρισμού του ειμή ότι το χωρίον τούτο κείται επί μιας των εξ Αθηνών εις Μαραθώνα οδών, όπερ δεν είναι ισχυρόν επιχείρημα εις τοιαύτης φύσεως θέματα. Και ταύτα μεν επί το αρχαιολογικώτερον φέροντα επιτυχή ίσως λύσιν του περί θέσεως της Εκάλης ζητήματος.
Επανερχόμενοι δε εις το πρότερον ημών θέμα προσθέτομεν ότι ο επισκεφθείς την Αττικήν
κατά το 1676 Wheler λέγει περί του Μοναστηρίου της Πεντέλης,
ότι ήτο εκ των περιφημοτάτων εν Ελλάδι· ότι είχεν υπέρ τους εκατόν καλογήρους και υπέρ τους 130 καλώς εκ των προϊόντων του ζώντας άλλους ανθρώπους, εννοών βέβαια γεωργούς και υπηρέτας· ότι είχε τότε ουχί ολιγώτερα των πέντε χιλιάδων μελισσίων και αξιόλογα άλλα κτήματα και ποίμνια κτλ. προς δε τούτοις και βιβλιοθήκην αξίαν λόγου εκ χειρογράφων, ων τα πλείστα ήσαν συγγραφών πατέρων της εκκλησίας.
Τοιαύτη ήτο η μονή της Πεντέλης κατά το 1676 δηλαδή προ 190 ετών. Τώρα έχει έως δέκα καλογήρους, ων πέντε μόνον δύνανται να ονομασθώσιν επιεικώς τοιούτοι, οι άλλοι είναι οίον άνθρωποι φέροντες ακάρτους τας εκ των γνάθων και του ανθερεώνός των φυομένας τρίχας
Πεντελικά νέα και παλαιά -About Penteli now and then
ΠΗΓΗ: Πανταζής, Δημήτριος Α. -
Αλήθεια, αρ. φύλ. 400, 02.06.1867: 1-2
Εν τούτοις ας μεταβώμεν εις Πεντέλην μετά του ομίλου των ευσεβεστάτων πανηγυριστών ίνα εορτάσωμεν δια παννυχίων χορών την εορτήν του αγίου Πνεύματος, και υπό τας εκεί γεραράς λεύκας, ως οι Δρυΐδαι των Κελτών και παρά τα διαυγή και ψυχρότατα νάματα των πηγών, ας ευφρανθώμεν εις ανάμνησιν της γενεθλίου ημέρας της εκκλησίας.
Έως δέκα της ώρας λεπτά ανατολικώς της Μονής Πεντέλης επί λόφου καταρρύτου και ουχί πολύ φαλακρού κείται παρεκκλήσιον επ’ ονόματι της Αγίας Τριάδος, όπου τελείται μυσταγωγία την δευτέραν, υφ’ ενός ή δύο της Μονής ιερέων. Χάριν της εορτής ταύτης, ή μάλλον εξ αφορμής της εορτής ταύτης συνέρχονται εις Πεντέλην εξ Αθηνών και των περιχώρων όσοι περισσότεροι δύνανται, οι πολλοί συν γυναιξί και τέκνοις και ίπποις και οναρίοις, εν άρμασι δε και φορείοις οι κλασικώτεροι των πανηγυριστών.
Το όρος, εις ου τα στέρνα κείται η μονή της Πεντέλης, ωνομάζετο υπό των αρχαίων Βριλησσός· επειδή δε περί την νυν μονήν που ήτο δήμος Πεντέλης και προϊόν αυτού αξιόλογον ήσαν τα μάρμαρα, εξενίκησε νεωτερικώτερον το όνομα του δήμου και ωνομάσθη από αυτού το όρος Πεντελικόν, κατά πρώτον παρά Παυσανία του ονόματος «Πεντελικόν όρος» απαντωμένου.
Όταν ο φιλότιμος και φιλόπατρις Θησεύς μεταβαίνων εις Μαραθώνα ίνα απαλλάξη τους κατοίκους της τετραπόλεως (εν Μαραθώνι) του πολλάς ζημίας αυτοίς και πράγματα παρέχοντος μαραθωνίου ταύρου, υπεδέξατο καθ’ οδόν και εφιλοξένησεν αυτόν «κομιδή νέον» η γραύς Εκάλη, (εξ ης ωνομάσθη ο δήμος Εκάλη, ος ήτο της Λεοντίδος φυλής, αφού δε ησθάνετο αυτόν πρεσβυτικώς και τον εξένισε), ευχήθη εις τον Δία, υπέρ του Θησέως, αν επιστρέψη αβλαβής από του προτιθεμένου αγώνος να θυσιάση εις αυτόν.
Επειδή δε η φιλόξενος αύτη γραύς απέθανε προ της επανόδου του Θησέως, διέταξεν ούτος, εις αμοιβήν της φιλοξενίας, τους πέριξ δήμους να θύσωσι τω Διΐ, κατά την ευχήν αυτής. Έκτοτε δε έθυον ετησίως τω εν Εκάλη Διΐ εκαλήσια, τιμώντες και την γραύν και υποκοριστικώς και θωπευτικώς Εκαλίνην αυτήν λέγοντες, όπως και αύτη τον νεανίσκον Θησέα δια θωπειών εφιλοξένησε.
Μία των από
Αθηνών εις Μαραθώνα φερουσών τριών οδών, η βραχυτάτη, ήτο η δια του Πεντελικού
όρους διερχομένη, η οδός δε αύτη από Αθηνών φέρει εις Γοργητόν εκείθεν δε εις
Καλήσια και εκείθεν εις Μαραθώνα. Φαίνεται δε ότι ο Θησεύς δια της οδού ταύτης
μετέβη εις Μαραθώνα επί τον εκεί Ταύρον· η δε ξενίσασα αυτόν γραύς καθ’ οδόν θα είχε την οικίαν της υψηλότερα της Μονής Πεντέλης. Επειδή δε ο δήμος ωνομάσθη Εκάλη, και η θυσία Εκαλήσαι, και επειδή και τώρα ακόμη λέγεται Καλήσια (τα Καλήπια) τόπος τις ως μίαν ώραν ανωτέρω προς ανατολάς της Μονής Πεντέλης επί της αγούσης εις Μαραθώνα οδού, όπου είναι και πολλά αρχαία ερείπια και ναός του Αγίου Νικολάου, δεν δύναται να μένη αμφιβολία ότι ο δήμος Εκάλη εκεί έκειτο, και ουχί πέραν του Μαραθώνος, όπου τοπογράφοι των Αθηνών θέτουσιν αυτόν.
Ότι δε από του ονόματος εορτής παλαιάς ή ιερού ονομάζονται σήμερον πολλοί των αρχαίων δήμων είναι γνωστόν εκ του Ηρακλείου, του Αμαρυσίου κ.τ.λ. κ.τ.λ.
Το Ηράκλειον ελέγετο πάλαι Ηφαιστειάδαι, επειδή δε ήτο εκεί που ναός του Ηρακλέους, ετηρήθη έως σήμερον το όνομα του τόπου από του ναού και του Ήρωος.
Το Αμαρίσιον ελέγετο Άθμονον, επειδή δε εκεί ήτο ιερόν Αρτέμιδος Αμαρυσίας,
ελησμονήθη το Άθμονον και ετηρήθη το όνομα της αγομένης εκεί εορτής των Αμαρυσίων. Ούτω και ενταύθα αντί Εκάλη, ετηρήθη το όνομα της θυσίας Εκαλήσια και δι’ αυτό η θέσις του δήμου εκείνου ονομάζεται Καλήσια. Ίσως δε ονομάζεται ούτω τώρα και από του αρχαίου τοπικού του δήμου αυτού, όπερ κατά Στέφανον Βυζάντιον ήτο Εκαλήσι, όθεν Καλήσι, Καλήσια.
Προσθετέον δε ότι σώζεται παράδοσις παρά τοις μοναχοίς της Μονής Πεντέλης,
ότι εκεί ήτο η κατοικία γραίας
τινός αγαθής γυναικός ονόματι Καλής (Εκάλη), εξ ου ωνομάσθη ο τόπος «το χωρίον
της Καλής» και των πέριξ χωρίων οι γέροντες το αυτό λέγουσιν. Όθεν ημείς δεν δυνάμεθα να μη παραδεχθώμεν ότι εκεί έκειτο ο δήμος Εκάλη. Ο Ληκ θέτει την Εκάλην εις το νυν χωρίον Γραμματικό, όπερ είναι πέραν του Μαραθώνος, απέχον αυτού σχεδόν 1 1/2 ώραν, εν ω η Εκάλη ήτο προφανώς μεταξύ Αθηνών και Μαραθώνος.
Ο μακαρίτης Σουρμελής, λίαν ευφυής ων εις παροράματα, θέτει την Εκάλην εις το Καλέντζι, απέχον και τούτο έως μίαν ώραν προς βορράν του Μαραθώνος και ουχί επί της εξ Αθηνών εις αυτόν οδού κείμενον.
Άλλος μακαρίτης, ο σοφός Ροςς [sic] και ο μακαρίτης Ιάκωβος Ραγκαβής δεν προσδιώρισαν ουδόλως θέσιν της Εκάλης· ο δε γάλλος Hanriot υποθέτει δογματικώς ότι έκειτο όπου νυν το χωρίον Σταμάταις, χωρίς να φέρη ουδένα λόγον του ισχυρισμού του ειμή ότι το χωρίον τούτο κείται επί μιας των εξ Αθηνών εις Μαραθώνα οδών, όπερ δεν είναι ισχυρόν επιχείρημα εις τοιαύτης φύσεως θέματα. Και ταύτα μεν επί το αρχαιολογικώτερον φέροντα επιτυχή ίσως λύσιν του περί θέσεως της Εκάλης ζητήματος.
Επανερχόμενοι δε εις το πρότερον ημών θέμα προσθέτομεν ότι ο επισκεφθείς την Αττικήν
κατά το 1676 Wheler λέγει περί του Μοναστηρίου της Πεντέλης,
ότι ήτο εκ των περιφημοτάτων εν Ελλάδι· ότι είχεν υπέρ τους εκατόν καλογήρους και υπέρ τους 130 καλώς εκ των προϊόντων του ζώντας άλλους ανθρώπους, εννοών βέβαια γεωργούς και υπηρέτας· ότι είχε τότε ουχί ολιγώτερα των πέντε χιλιάδων μελισσίων και αξιόλογα άλλα κτήματα και ποίμνια κτλ. προς δε τούτοις και βιβλιοθήκην αξίαν λόγου εκ χειρογράφων, ων τα πλείστα ήσαν συγγραφών πατέρων της εκκλησίας.
Τοιαύτη ήτο η μονή της Πεντέλης κατά το 1676 δηλαδή προ 190 ετών. Τώρα έχει έως δέκα καλογήρους, ων πέντε μόνον δύνανται να ονομασθώσιν επιεικώς τοιούτοι, οι άλλοι είναι οίον άνθρωποι φέροντες ακάρτους τας εκ των γνάθων και του ανθερεώνός των φυομένας τρίχας
Πεντελικά νέα και παλαιά -About Penteli now and then
Αλήθεια, αρ. φύλ. 400, 02.06.1867: 1-2
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου