Η κρίση του ευρώ οφείλεται στην επανένωση της Γερμανίας!

 του Βόλφγκανγκ Μούνχαου

Τριάντα χρόνια μετά την αρχή της θητείας του Χέλμουτ Κολ (Helmut Kohl) και είκοσι δύο χρόνια μετά την επανένωση της Γερμανίας, ο πρώην καγκελάριος τιμάται ως ο πατέρας της γερμανικής ενότητας. Αλλά η αλήθεια είναι ότι με την βιαστική ενσωμάτωση της «Λαοκρατικής» στην ομοσπονδιακή δημοκρατία, ο Κολ φύτεψε τους σπόρους της κρίσης του ευρώ.

Για άλλη μια φορά καθόταν στην αίθουσα της κοινοβουλευτικής ομάδας του CDU/CSU στη βουλή -ένας από τους τελευταίους μεγάλους Ευρωπαίους μεταξύ των χριστιανοδημοκρατών, περιβαλλόμενος από έναν στρατό ευρωσκεπτικιστών, οι οποίοι κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στο κτίριο του Ράιχσταγκ του αφιέρωσαν απλώς ένα ευγενικό χειροκρότημα. Ο Χέλμουτ Κολ έχει λόγους να φοβάται για το όνειρό του, της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Ο Κολ, που πάντοτε χρησιμοποιούσε μεταφορές, μιλούσε πάντα για τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος -γερμανική κι ευρωπαϊκή ενότητα. Αυτό ακουγόταν σίγουρα ωραία, κι ενδεχομένως να το πίστευε κι ο ίδιος. Αλλά ο χρόνος έχει αποδείξει ότι έκανε λάθος. Η γερμανική ενοποίηση δεν ήταν η άλλη όψη της ευρωπαϊκής ενότητας, αλλά το αντίθετό της. Η επανένωση της Γερμανίας δεν είναι μόνο μία από τις βασικές αιτίες της κρίσης του ευρώ, είναι επίσης μια από τις αιτίες της αδυναμίας μας να δαμάσουμε την κρίση.

Ακριβώς εδώ βρίσκεται η πραγματική τραγωδία του Χέλμουτ Κολ: με το μεγαλύτερο πολιτικό κατόρθωμά του (την επανένωση της Γερμανίας) έσπειρε το σπόρο για την καταστροφή του μεγαλύτερου πολιτικού οράματός του (την ευρωπαϊκή ενότητα).

Η βιαστική επανένωση κόστισε περίπου 2 τρις ευρώ σε μεταβιβάσεις χρημάτων, και αυτό ήταν το μεγαλύτερο παράδειγμα οικονομικής κακοδιαχείρισης στην ιστορία του κόσμου. Ήταν ένα ρεκόρ το οποίο κινδυνεύει να καταβαραθρωθεί μόνο τώρα με την κρίση του ευρώ. Κανέναν δεν πρέπει να εκπλήσσει το γεγονός ότι οι (πρώην δυτικοί) Γερμανοί, οι οποίοι έπρεπε να συμβιβαστούν με τις μεταβιβαστικές πληρωμές προς την ανατολική Γερμανία (και πρέπει να εξακολουθούν να τις υπομένουν) δεν θέλουν να συμβεί ακριβώς το ίδιο με την Ευρώπη.

Ένας ηγετικός ρόλος που η Γερμανία ποτέ δεν επεδίωξε

Είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι η παλιά ομοσπονδιακή δημοκρατία της (δυτικής) Γερμανίας (ΟΔΓ) θα μπορούσε να είχε χειριστεί την κρίση του ευρώ καλύτερα. Θα είχαμε τώρα δημοσιονομική και τραπεζική ένωση, και το ελληνικό χρέος θα διαγραφόταν. Για την ΟΔΓ η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση ήταν η έσχατη λύση, η τελευταία λύση κάθε πολιτικής.

Η κρίση θα μπορούσε να είχε εκληφθεί ως μια ευκαιρία για τη μεταρρύθμιση των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).

Αλλά αντί της ευρωπαϊκής ενότητας, η εθνική ενότητα κατέλαβε την πρώτη θέση, και η μεταφορά της πρωτεύουσας στο Βερολίνο έφερε τους πολιτικούς της δυτικής Γερμανίας σε μια πολιτική κουλτούρα που είναι πιο κοντά στη Μόσχα απ' ότι στις Βρυξέλλες, το Παρίσι και το Λονδίνο. Θυμάμαι ακόμα μια συνομιλία με έναν ηγετικό μέλος της «χριστιανικής δημοκρατικής ένωσης» (CDU) πριν από λίγα χρόνια, ο οποίος απάντησε σε ερώτησή μου για συντονισμό της οικονομικής πολιτικής στην ευρωζώνη ως εξής: «η Γερμανία δεν συντονίζει σε επίπεδο Ευρώ, αλλά μόνο με τους G20 (την ομάδα με τις 20 κορυφαίες βιομηχανικά χώρες)». Η Γερμανία δεν βλέπει πλέον τον εαυτό της ως μέρος της ΕΕ, αλλά ως ανεξάρτητη δύναμη, στο ίδιο επίπεδο με τους Αμερικανούς, τους Ρώσους και Κινέζους, κι ενοχλείται όταν μπλέκουν στα πόδια της όλα αυτά τα μικρά ευρωπαϊκά κράτη.

Πώς έχουμε φτάσει σε αυτή την αλλαγή πορείας; Με την ενοποίηση της Γερμανίας, εξέλιπε ένα βασικό στοιχείο της ευρωπαϊκής δυναμικής: η ισορροπία των πέντε μεγαλύτερων κρατών μελών (ΟΔΓ, Γαλλία, Βρετανία, Ιταλία και Ισπανία). Δεν είναι τυχαίο ότι με την ενοποίηση της Γερμανίας, το ενδιαφέρον της Βρετανίας για την ΕΕ εξαφανίστηκε. Και η σταδιακή αποχώρηση των Βρετανών ενέτεινε ακόμη περισσότερο τις ανισορροπίες του συστήματος.

Η Γερμανία αντιπροσωπεύει σήμερα περισσότερο από το ένα τέταρτο της οικονομίας ολόκληρης της ευρωζώνης· αλλά η χώρα δυσκολεύεται να διαχειριστεί έναν ηγετικό ευρωπαϊκό ρόλο που ποτέ δεν ήθελε. Η παλιά ΟΔΓ, ένας ισότιμος εταίρος μεταξύ των πέντε, θα συμπεριφερόταν σήμερα σαν την Ολλανδία: επικριτικά, αλλά και εποικοδομητικά.

Η Γερμανία εισήλθε στο Ευρώ με φουσκωμένη συναλλαγματική ισοτιμία

Οφείλω να ομολογήσω πως για μεγάλο χρονικό διάστημα ανήκα προσωπικά σε εκείνους που πίστευαν στην μεταφορά του Κολ για τις δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος. Στις αρχές της δεκαετίας του '90 ήταν δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι η Γερμανία θα μπορούσε ποτέ να αποκλίνει από την φιλοευρωπαϊκή συναίνεση. Αυτό συνέβη, εν μέρει, λόγω ανατολικογερμανών πολιτικών σαν την 'Ανγκελα Μέρκελ (Angela Merkel), που δεν είχαν καμία προσωπική σχέση με την ΕΕ κι η ιδέα της ευρωπαϊκής ενοποίησης τους φαίνεται ξένη.

Η αποξένωση όμως αυτή δεν μπορεί να εξηγηθεί αποκλειστικά από τον παράγοντα του τόπου καταγωγής. Ακόμα και στη δύση οι προτεραιότητες άλλαζαν. Ένας από τους λόγους είναι οικονομικός: λόγω του κόστους της επανένωσης, η Γερμανία εισήχθη στο ευρώ με φουσκωμένη συναλλαγματική ισοτιμία. Το αποτέλεσμα ήταν ότι για μια ολόκληρη δεκαετία η γερμανική οικονομική πολιτική επικεντρώθηκε στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Γερμανίας έναντι τρίτων, αντί για την ενίσχυση των οικονομικών επιδόσεων της ευρωζώνης στο σύνολό της. Κι αυτή ήταν μία από τις κύριες αιτίες της κρίσης που θα ερχόταν αργότερα.

Ως εκ τούτου, η γερμανική και η ευρωπαϊκή ενοποίηση ήταν ασυμβίβαστες, σε μεγάλο βαθμό διότι και οι δύο αποδείχθηκαν οικονομικά επιζήμιες. Πιστεύω ότι οι ιστορικοί του μέλλοντος θα κρίνουν αρνητικά την γερμανική ενοποίηση αλλά και την αξία του Κολ...