Ο Οκτάβιο Πας συζητά με τον Κορνήλιο Καστοριάδη
Ορισμένα στοιχεία του παρελθόντος μπορούμε να τα
επεξεργαστούμε και να τα επανεισαγάγουμε. Εξ άλλου, αυτή είναι η πρόταση μου
σχετικά με την έννοια πρόσωπο. Θα εξηγήσω αμέσως τι εννοώ. Στο πρόσωπο υπάρχει
σαφώς η διάσταση του άλλον και, συνεπώς, της αδελφότητας.
ΟΚΤΑΒΙΟ ΠΑΣ: Θεμέλιο της δημοκρατίας είναι η
πολλαπλότητα των απόψεων, η οποία εξαρτάται από την πολλαπλότητα των αξιών.
Όμως σήμερα, όλοι οι θεσμοί της σύγχρονης κοινωνίας και, κυρίως, οι μηχανισμοί
της -όπως η αγορά και η διαφήμιση- καταστρέφουν την πολλαπλότητα υποτάσσοντας
κάθε αξία στις τιμές της αγοράς.
Με την έννοια αυτή, η αγορά μεταμορφώνει την
πολλαπλότητα των αξιών σε μια μοναδική αξία, η οποία βασίζεται στη χρησιμότητα
και όχι σε κάποια έννοια ηθικής.
Σήμερα, ασφαλώς, ζούμε σε περίοδο εκφυλισμού της
δυτικής κοινωνίας” εκφυλισμού, που συμπίπτει με την ανάπτυξη της επιστήμης και
της τεχνολογίας. Ένα από τα πιο ανησυχητικά φαινόμενα είναι η συνύπαρξη των
επιτευγμάτων της επιστήμης και της τεχνολογίας με τον βαθύτατο μηδενισμό και την
κατάρρευση των αξιών. Όλα έχουν υποταγεί στους νόμους της οικονομίας και της
κατανάλωσης. Οι πολίτες έχουν μετατραπεί σε καταναλωτές.
ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ. Την κατάσταση στην οποία
βρισκόμαστε σήμερα θα την χαρακτήριζα «εξαπλωνόμενη έρημο». Για να απαντήσουμε
στο ερώτημα «ποιος εξαπλώνει αυτή την έρημο;» πρέπει να απορρίψουμε όλες τις
έως τώρα γνωστές θεωρίες της Ιστορίας.
Δεν υπάρχουν πια «συνωμοσίες του μεγάλου
κεφαλαίου», δεν υπάρχουν πια «κακοί». Κι όμως, τα πάντα συντρέχουν προς την
ίδια κατεύθυνση» προς την κατεύθυνση της διαφθοράς, που έχει πλέον γίνει
συστηματική” της αυτόνομης εξέλιξης της τεχνο-επιστήμης, που κανείς δεν
ελέγχει» και βεβαίως, της αγοράς.
Σήμερα, δεν μας απασχολεί πλέον, εάν τα προϊόντα που
παράγουμε είναι χρήσιμα. Το μόνο που μας απασχολεί είναι, εάν θα πωληθούν και
ίσως ούτε καν αυτό, διότι ξέρουμε ότι έτσι κι αλλιώς θα πωληθούν μέσω της
διαφήμισης.