Αντώνη Φειδοπιάστης: Ο θεσμός του δημάρχου, μετά τον Καλλικράτη

Αυτό που χρειάζεται η ελληνική αυτοδιοίκηση είναι ουσιαστικά μια πραγματική δημοκρατική διοικητική μεταρρύθμιση, με επιτελικό κράτος, ισχυρές αιρετές περιφέρειες με εσωτερική αποκέντρωση στις νομαρχίες, μητροπολιτική αυτοδιοίκηση στα πολεοδομικά συγκροτήματα, ισχυρούς Δήμους, λαμβάνοντας υπόψη τις γεωμορφολογικές ιδιαιτερότητες τους, με αποκέντρωση στα τοπικά συμβούλια με πόρους και αρμοδιότητες.
Αυτό απαιτεί μια ριζοσπαστική φορολογική μεταρρύθμιση που θα παραδώσει φόρους στην Αυτοδιοίκηση, χωρίς να επιβάλλει νέους στους πολίτες, ένα νέο αειφόρο εθνικό χωροταξικό σχεδιασμό, την αποτροπή της πολεοδομικής γιγάντωσης και τσιμεντοποίησης, την ενθάρρυνση της ισόρροπης περιφερειακής και ενδοπεριφερειακής ανάπτυξης. Απαιτούνται ακόμη η εφαρμογή της απλής αναλογικής σε όλα τα επίπεδα, για την διασφάλιση κοινωνικής συμμετοχής, δημοκρατικού ελέγχου και δημιουργικής σύνθεσης.

Το σχέδιο «Καλλικράτης» δεν είναι αντίστοιχο της δημοκρατικής, διοικητικής μεταρρύθμισης με αποκέντρωση και αυτοδιοίκηση που έχει ανάγκη η χώρα. Αφήνει ανοικτές τις δυνατότητες νέου κρατικού συγκεντρωτισμού με την καθιέρωση των 7 Γενικών Διευθύνσεων, ενώ φαίνεται να προωθεί τον «ομοσπονδιακό» χαρακτήρα των Περιφερειών και των Δήμων, ένα νέο κατακερματισμό με τον τρόπο εκλογής των περιφερειακών και δημοτικών συμβούλων, ενισχύοντας τον «αρχηγικό», «δημαρχοκεντρικό» χαρακτήρα διοίκησης.

Ο «Καλλικράτης» διατηρεί το πλειοψηφικό σύστημα εκλογής αλλοιώνοντας τους τοπικούς συσχετισμούς, μιας και αρνείται την καθιέρωση της απλής αναλογικής που θα συνέβαλε στην ενθάρρυνση συμμετοχής των ενεργών τοπικών κοινωνικών συλλογικοτήτων.

Η χώρα μας έχει ένα από τα περισσότερο συγκεντρωτικά πολιτικά - διοικητικά συστήματα στην Ευρώπη, με πολύ περιορισμένο τον ρόλο της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ταυτόχρονα η αυτοδιοίκηση έχει να επιδείξει όλα τα συμπτώματα του «μεγάλου ασθενή», του κράτους: τις πελατειακές σχέσεις, τις σπατάλες, την χαμηλή παραγωγικότητα, την κυριαρχία του «ενός».

Είναι αναγκαία λοιπόν μια μεταρρύθμιση που θα περιορίσει το κράτος στον επιτελικό ρόλο, θα ενισχύσει και θα αλλάξει την αυτοδιοίκηση , βελτιώνοντας την αποδοτικότητά της αλλά και τη συμμετοχή των πολιτών.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο δήμαρχος ενός νέου, μεγάλου (ή μεγαλύτερου) Δήμου, πέρα από την ενασχόλησή του με τα υπάρχοντα προβλήματα, έχει υποχρέωση να παλέψει για να αποκτήσουν οι Δήμοι πραγματικές αρμοδιότητες και δύναμη, και αυτά τα δύο να γίνουν κτήμα των δημοτών. Ζητούμενο είναι η δυνατότητα αμεσότητας και συμμετοχής του πολίτη στις νέες δομές.

Στις συνθήκες που διαμορφώνει η οικονομική κρίση, ο δήμαρχος θα πρέπει να αγωνιστεί για να δημιουργηθεί ένα νέο σύγχρονο σύστημα οικονομικής διοίκησης και διαχείρισης των οικονομικών των Ο.Τ.Α. Δεν αρκούν πια οι διακηρύξεις περί διαφάνειας και αξιοκρατίας, όταν οι περισσότεροι Δήμοι είναι υπερχρεωμένοι, χωρίς να μπορούν να αποδίδουν στους δημότες ούτε τα βασικά πολλές φορές (καθαριότητα, επαρκή φωτισμό κλπ.). Αναγκαίο είναι να εξεταστεί ένας «προγραμματικός προϋπολογισμός», στη θέση του γνωστού προϋπολογισμού κονδυλίων. Κάθε δαπάνη να αντιστοιχεί σε κάποιο πρόγραμμα, σχέδιο ή δράση με σαφείς στόχους και μετρήσιμα αποτελέσματα. Ταυτόχρονα πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα στους κατοίκους να προσδιορίσουν συγκεκριμένα και δημοκρατικά τη χρήση του δημόσιου χρήματος, δηλαδή να αποφασίζουν τις θεματικές προτεραιότητες των επενδύσεων με ταυτόχρονη επίβλεψη της πορείας των δημοσίων έργων. Βέβαια, θεωρούμε αυτονόητο ότι το σύνολο των νέων δήμων θα εφαρμόζει το διπλογραφικό σύστημα. Τέλος, θα δημοσιεύει κάθε τέλος του έτους τον ισολογισμό του, έτσι ώστε να είναι εις γνώση του καθενός.

Σε έναν μεγάλο Δήμο, που θα λειτουργεί δημοκρατικά και με την μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή των πολιτών στην λήψη αποφάσεων, αποφασιστικό ρόλο θα παίζει ένας ισχυρός υποστηρικτικός μηχανισμός που θα διαθέτει ο κάθε δήμαρχος, σε επίπεδο είτε Περιφέρειας είτε οργάνου τύπου ΚΕΔΚΕ, με ισχυρές εξουσιοδοτήσεις σε τεχνικό και οικονομικό επίπεδο.

Aρθρο του κ. Αντώνη Φειδοπιάστη,
Αντιδήμαρχου Οικονομικών και Πολιτικής Προστασίας Ν. Πεντέλης,
 στο ιστολόγιο "ΕΚΛΟΓΙΚΑ" στις 23/03/2010.
http://www.eklogika.gr/articles/475