Η Παιδεία υπήρξε αυτό που κράτησε αδιάσπαστο τον Ελληνισμό του Πόντου, στο διάβα των αιώνων, παρ’ ότι ζούσε ανάμεσα σε βάρβαρα και αλλόφυλα έθνη. Οι Έλληνες του Πόντου έδιναν μεγάλη σημασία στην παιδεία και στα γράμματα. Έτσι μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως (1453) και στη συνέχεια της Τραπεζούντας (1461), η τούρκικη σκλαβιά εκεί δεν στάθηκε ικανή ώστε να διακόψουν οι Έλληνες του Πόντου τους δεσμούς τους με τη μητέρα Ελλάδα και να σταματήσει η πνευματική δραστηριότητά τους.
 |
| Έλσα Γαλανίδου Μπαλφούσια |
Στο διάβα των αιώνων δε λησμόνησε ούτε τη φυλετική του καταγωγή (καίτοι άλλα έθνη αφομοιώθηκαν), ούτε τις πολιτιστικές και πολιτισμικές παραδόσεις του, ούτε τη γλώσσα του. Ακόμη και η προφορική ομιλία τους, με την ιδιαιτερότητα που είχε, δεν αλλοιώθηκε, παρ’ ότι δανείστηκε στοιχεία απ’ άλλες γλώσσες, όπως συμβαίνει παντού και πάντοτε.
Και όλα αυτά τα πέτυχαν γιατί όπως τονίζει ο Μ. Ευαγγελίδης «Τον Έλληνα χαρακτηρίζει πάντοτε η ευσέβεια και φιλομάθεια. Γι’ αυτό όπου κι αν συγκεντρωθούν – εγκατασταθούν λίγες ελληνικές οικογένειες, σαν αδιάσπαστο στοιχείο της ύπαρξής τους είναι να κτίσουν οίκο θείας λατρείας και σχολείο» (Μ. Ευαγγελίδη. Τα ελληνικά εκπαιδευτήρια προ του Βαλκανικού πολέμου).
